Giresun Atatürk Meslek ve Teknik Anadolu Lisesi Müdürü, Ekoturizm Rehberliği Bilim Uzmanı Zekeriya Karakayalı Piraziz Gastronomi Festivali’nde- ki Piraziz Mutfak Şenliği demek daha doğru- Giresun mutfak kültürüyle ilgili bir konuşma yaptı. Bu konuşmanın en ilginç bölümü Giresun’da yetişen bitkiler ve bunlardan yapılan yemeklerdi. Bu bitkileri sayılara bağlı olarak açıklayan Zekeriya Karakayalı’nın konuşma notlarından faydalanarak okuyucularımızla paylaşmak istiyoruz. Giresun’da toplamda 2 bin 558 bitki yetişiyor. Bunların 2 bin 361 tanesi endemik değil. 194 tanesi endemik. 3 tanesi lokal endemik. İllerin biyo çeşitlilik sıralamasında 13. sırada Giresun. Bu bitkilerin 1 226 tanesi tıbbi ilaç, 747 tanesi gıda, 230 adedi çay ve 128 tanesi baharat olarak kullanılıyor. Zekeriya Karakayalı; Ksenophon’un Anabasis Onbinlerin Dönüşü kitabını Giresun mutfak kültürü açısından çok önemsiyor. Kitapta yörede üretilen tahıllar, ekmek, balık, şarap ve yemekler üzerine tespitler bulunuyor. Buğdaydan somon denilen ekmek yapıldığından bahsedilmiş. Günümüzde de somon isminde ekmek yapılıyor. Giresun deli balın memleketi… Yaklaşık 2 bin yıl önce bu topraklarda yaşayan halklar Roma ile yaptıkları savaşta 3 Roma bölüğünü deli balla ortadan kaldırmışlar. Bitkiler gıdanın yanında tedavi amaçlı da kullanılmış. Eynesilli Fatma hala, cüher hastalığını ince solucan suyuyla; Hamide teyze egzamayı mürver otu, Emine ana kireçlenmeyi doğal alabalık kürüyle tedavi ediyorlar. Derelili Zeynep anne kocası kurtuluş savaşı için askere gidince çuha çiçeğinden çorba yaparak hayata tutunuyor. Yine Hasan Tahsin amca mısır ununa galdirik otu katarak ekmek yapıyor açlıktan ölmemek için. Kara üzüm 2 bin 500 yıldır aynı teknikle karaağaçlarda, meşe ve kızılağaçlarda üretiliyor. İsabella, Karadeniz’in sert ve hırçın güzelidir. Giresun mutfağında doğal bitkiler, sebzeler, mantarlar, hayvansal ürünler, deniz ürünleri ve tahıllardan oluşan yemekler hâkimdir. Giresun ilinde 94 çeşit otsu, çalı ve ağaç formunda yenilebilir yabani bitkinin mutfaklarda tüketildiği tespit edilmiş. Bitkiler genel olarak çorba, kavurma, sarma, kızartma, dible, yoğurtlama, marmelat, reçel, pekmez, komposto, sirke ve çay şeklinde tüketiliyor. Bu bitkilerden üç yüzün üzerinde yemek yapıldığını ifade ediyor Zekeriya Karakayalı. İlimizde Türk mutfağının kullandığı her sebze ile 200 ün üzerinde yemekler yapılmaktadır. Karalahanadan 13, fasulyeden 17, pezik- pazıdan 13, kabaktan 14, patlıcandan 14 farklı yemek yapılmaktadır. Giresun’da 45 tür mantar yetişmektedir. Mantarlardan kavurma, kızartma ve sebzeli yapılmaktadır. Bölgemizin en gelişmiş mantar kültürü Giresun’dadır. Yine kıyılarımızda 50, iç sularımızda 18 tür balık yetişiyor. Avlanan balıklardan çorba, kızartma, buğulama, ızgara ve sebzeli yapılmaktadır. Bazılarından köfte, dible, börek ve Görele’de olduğu gibi hamsili ekmek yapılmaktadır. Giresun mutfağı için tam bir vejetaryen mutfak diyebiliriz. İlimiz tam bir dible şehridir. Yabani bitkilerden ve sebzelerden 50 çeşit dible yapılmaktadır. Ve Piraziz’in elmasını anmadan geçmek olmaz. Ülkemizde coğrafi işaret almış 8 elmadan birisi Piraziz elmasıdır. Piraziz köftesi de coğrafi işaret alması ve iyi bir tanıtım yapılması durumunda hak ettiği üne kavuşacaktır. Ve dünyanın en kaliteli fındığı… Bu derlemeyi yapan Zekeriya Karakayalı’ya teşekkür ederiz.
